Figuur 1  Ontwerpgericht denken: een nieuw perspectief op valpreventie voor ouderen

Na een valpartij zijn (alleenstaande) ouderen vaak kwetsbaar(der) in de thuissituatie. Zo’n gebeurtenis brengt niet alleen fysieke problemen met zich mee, het roept ook stress op en zorgt voor mentale barrières.

De klant, een zorginstelling, probeert (gevallen) ouderen te ondersteunen door middel van het aanbieden van valpreventietrainingen, maar merkt dat de opkomst laag is. In dit project richtte het design thinking-team van TwynstraGudde en strategisch ontwerp- en innovatiebureau VanBerlo zich op deze materie.
 

Design thinking-aanpak

De design thinking-aanpak bestaat uit zes fasen: het verkennen van de context (1) en het verkennen van de uitdaging (2) tot het begrijpen van de relevante stakeholder perspectieven (3) en het co-creëren (4) en het valideren van ideeën (5) alvorens deze te realiseren in de implementatiefase (6).

Figuur 2  Design thinking-fases

 
Verkenning en afbakening

Voordat je het design thinking-proces aftrapt en daarbij allerlei belanghebbenden betrekt, is het belangrijk om eerst je eigen ‘huiswerk’ te doen door het verzamelen van relevante informatie aangaande het vraagstuk om zo een duidelijk beeld te vormen van de context. Tijdens de volgende fase gaat het vervolgens om het afbakenen van het vraagstuk: wat ís de echte vraag? Je brengt het vraagstuk in kaart door de voorgeschiedenis, risico’s, urgentie en goede voorbeelden te bekijken en door het overzichtelijk maken van het krachtenveld.

De oorspronkelijke onderzoeksvraag was doelgericht en kwam voort uit de situatie: hoe zorgen we ervoor dat ouderen naar de valpreventietraining komen? Deze vraag werd tijdens de verkenning opnieuw geframed naar een vraag die juist het positieve benadrukt: hoe zorgen we ervoor dat (gevallen) ouderen zelfstandig en met plezier thuis kunnen blijven wonen? Je kunt deze fases vergelijken met de discoverfase uit de Double Diamond.
 

Onderzoek en creatie

Figuur 3  Stakeholders

Deze fase – vergelijkbaar met de discoverfase uit de Double Diamond – is erop gericht om de onderzoekers te laten inleven in de doelgroep. Hiervoor zijn interviews afgenomen bij zoveel mogelijk relevante stakeholders zoals mantelzorgers, verpleegkundigen, medewerkers van winkels met zorg- en welzijnshulpmiddelen, woningcoöperaties en natuurlijk de ouderen zelf. Het was belangrijk om in gesprek te gaan met alle betrokkenen om inzicht te krijgen in dieperliggende behoeften, beweegredenen en pijnpunten.

De resultaten werden vastgelegd in het data-downloadformat: een methodiek van VanBerlo waarmee de opgehaalde informatie inzichtelijk en visueel wordt vastgelegd. De opgehaalde informatie wordt tot slot geclusterd in de belangrijkste verbindende thema’s.

Figuur 4  Data download

Uit het onderzoek kwamen meer dan tien verbindende thema’s naar voren. Die thema’s waren voor veel stakeholders belangrijk, zij het in verschillende vormen.

Dit werd meegenomen naar de creatiefase – ideation in de Double Diamond. De zorgmedewerkers werden uitgenodigd voor een re-framingworkshop. In groepen gingen zij aan de slag met de thema’s. Ze maakten een associatiewolk bij het thema. De persoonlijke associaties en verhalen die werden opgehaald zorgden dat zij afstand konden nemen van het oorspronkelijke vraagstuk en hun blik konden verbreden en veranderen: ‘re-framen’.

Van de associaties bij verschillende thema’s werden vergelijkbare situaties afgeleid die positief uitpakten: de zogeheten frames. Een van de thema’s was bijvoorbeeld ‘onwetendheid’: Hoe kun je het best helpen als verpleegkundige? Hoe kun je het best bijstaan als familie? Wat moet je doen als het je zelf overkomt?

In de associatieopdracht dacht de groep na over situaties waarin ze dit gevoel van onwetendheid eerder hadden meegemaakt. Deze associaties, zoals de eerste zwangerschap of naar de brugklas gaan, hadden allemaal met elkaar gemeen dat het situaties zijn waarin je voor het eerst een nieuwe fase van het leven meemaakt.
 

Van frames naar scenario’s

Het nieuwe frame gaf ruimte voor een ander perspectief en de vergelijkbare situaties werden verder onderzocht. In de laatste stap van deze sessie werd er gekeken hoe de aspecten die tot een succesvolle situatie leidden in het nieuwe frame, vertaald zouden kunnen worden naar de oorspronkelijke vraag. Een voorbeeld uit het frame van een eerste zwangerschap was De blije doos. Dit werd als uitgangspunt genomen en aangevuld met ideeën uit andere frames om te komen tot een nieuw concept, toegespitst op het vraagstuk en de doelgroep: de 75+box.

Figuur 5  De 75+box

De 75+box werd uitgewerkt in een gebruikersscenario. Een gebruikersscenario beschrijft in verhalende vorm wat de gebruiker van a tot z meemaakt wanneer het nieuwe idee geïmplementeerd wordt. Goede gebruikersscenario’s geven inzicht in welke mensen en middelen een rol spelen bij de realisatie van het idee. Belangrijk bij het schrijven van de gebruikersscenario’s is dat je de eerder opgehaalde inzichten meeneemt in het verhaal. Zo werd tijdens het vormen van het scenario het idee geopperd om een TENA Lady toe te voegen aan de box want ‘die dingen liggen onder in het schap van de supermarkt, zo voorkom je weer een valpartij’.
 

Validatie en implementatie

Na het ontwikkelen van de scenario’s brak de validatiefase aan. In deze fase worden nieuwe ideeën of proposities gereedgemaakt voor validatie. Vervolgens worden ze in de praktijk getest, om te zien en leren wat er verbeterd moet worden. In deze fase onderga je meerdere rondes van validatie om je idee te finetunen voordat je over kunt gaan naar de implementatiefase.

Om te testen kan allereerst het value proposition canvas ingezet worden. Hierin wordt de toegevoegde waarde van de nieuwe propositie (het idee) voor de doelgroep beschreven. Deze aannames worden getest met stakeholders uit de eerdere fases. Op basis van de verkregen inzichten wordt de propositie verdiept door middel van het in vullen van een business model canvas. Dit canvas heeft overeenkomsten met het value flow canvas uit het boek. In een business model canvas wordt onder andere beschreven welke partners je moet betrekken om te slagen, bijvoorbeeld: Wie gaat het product fabriceren? Wie doet de distributie en de marketing? Welke partijen blijven het product doorontwikkelen?
 

Conclusie

In dit project stond het omdraaien van het perspectief van de opdrachtgever centraal. Door middel van een ontwerpgerichte benadering en het betrekken van alle stakeholders werd de vraag ‘hoe kunnen we de opkomst bij valpreventietrainingen verhogen?’ opnieuw geframed naar ‘hoe kunnen gevallen ouderen langer veilig thuis blijven wonen?’ De verbindende thema’s zijn belangrijk bij het behartigen van de belangen van verschillende stakeholders en het komen tot holistische oplossingen. De oplossing kwam tot stand door afstand te nemen van de oorspronkelijke vraag en een situatie met vergelijkbare thema’s te bekijken. De oplossing in deze situatie (zoals De blije doos bij de eerste zwangerschap) werd toegepast op de doelgroep: een 75+box voor alle 75+’ers, gevallen of niet, met daarin onder andere een uitnodiging voor de valpreventietraining.