Literatuur

Over het behavioristische gedachtegoed zijn weinig recente boeken te vinden. Zoals in het hoofdstuk over behaviorisme staat geschreven is er vrijwel geen aanhanger meer van deze stroming. Het erfgoed is te vinden in de gedragstherapie en aanverwante toepassingen. Daarop is onderstaande selectie gericht.

Algemeen

Behaviorisme

• Vliet, P. van (2006) Wat drijft de mens? Inleiding persoonlijkheidsleer. Amsterdam: Boom.
  Uit dit boek geeft hoofdstuk 3 een overzicht van Skinner en het behaviorisme.

Gedragstherapie/gedragsmodificatie

• D. Hermans, P. Eelen & H. Orlemans (2007) Inleiding tot de gedragstherapie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
  De oudste inleiding tot de gedragstherapie van Nederland. De eerste druk verscheen namelijk in 1971.
• Korrelboom, K., & E. ten Broeke (2004) Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk. Bussum: Coutinho.
  Dit boek biedt een degelijke beschrijving van de cognitieve gedragstherapie met uitgebreide aandacht voor veel interventies. In feite doen de schrijvers van dit boek al een stap verder dan de cognitieve gedragstherapie en is het te zien als een boek waarin veel verschillende benaderingen geïntegreerd worden besproken.
• Nijhoff-Huysse, M. (2007) Gedragstherapie bij kinderen. In: R. de Bruin-Beneder e.a., Kinderpsychotherapie. Bussum: Coutinho.
  Een beschrijving van de gedragstherapie toegepast bij kinderen.
• Cladder, J.M., M. Nijhoff-Huysse & G. Mulder (1998) Gedragstherapie met kinderen en jeugdigen. Lisse: Swets & Zeitlinger.
  Prins, P.J.M., & J.D. Bosch (red.) (1998) Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
  Beide boeken geven een goed en gedegen overzicht van allerlei technieken en methoden uit de gedragstherapie met toepassingen bij kinderen en jeugdigen.
• Praktijkreeks gedragstherapie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
  In deze reeks worden de gedragstherapeutische principes geïllustreerd met toepassingen op specifieke onderwerpen. Voorbeelden van deze onderwerpen zijn 'Angststoornissen bij kinderen', 'Sociale fobie' en 'De dwangstoornis'.

Specifieke onderwerpen

Toepassingen: socialevaardigheidstrainingen

• Collot d'Escury-Koenings, A., A. van der Linden & T. Snaterse (red.) (1999) Van preventie naar straf. Naar meer sociale vaardigheden bij jongeren. Lisse: Swets & Zeitlinger.
  In dit boek wordt de vraag behandeld of socialevaardigheidstrainingen zinvol zijn bij het voorkomen van agressie en (seksueel) geweld onder jongeren.
• Janssen, H. & A. Boreel (2000) Geen watjes, geen katjes. Sociale vaardigheden voor kinderen. Amsterdam: Boom.
• Gravesteijn J.C. & R.F.W. Diekstra ( 2004) Waardig en vaardig in het leven. Hoe jongeren sociaal en emotioneel uit te rusten voor de volwassenheid. Lisse: Harcourt.
  Dit boek is de onderbouwing van het socialevaardigheidstrainingprogramma 'Levensvaardigheden'. Dit programma wordt uitgevoerd op middelbare scholen en krijgt van het Nederlands Jeugdinstituut de op één na hoogste rating wat betreft bewezen effectiviteit.

Links

Algemeen

Zoals in het boek wordt aangegeven zijn er nog weinig psychologen die het oorspronkelijke gedachtegoed van het behaviorisme aanhangen. Vrijwel altijd is het verbonden met inzichten uit de cognitieve psychologie. Hier een drietal sites waar informatie is te vinden over de oorspronkelijke ideeën van de behavioristen en deze in ere worden gehouden.

• Een website over B.F. Skinner waar oorspronkelijk werk van hem is te downloaden. Op deze website zijn ook filmpjes te zien van de originele experimenten van Skinner.
• The Cambridge Centre for Behavioral Studies is een organisatie die de uitgangspunten van het behaviorisme nog duidelijk omarmt.
• The Association for Behavior Analysis International (ABAI) is een internationale organisatie van 'gedragsanalytici'. Ook zij bouwen voort op het oorspronkelijke gedachtegoed. De organisatie kent geen Nederlandse of Belgische afdelingen.
• De (filosofische) uitgangspunten van het behaviorisme worden overzichtelijk weergegeven in de Stanford Encyclopedie of Philosophy.

Organisaties

• De Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie is de Nederlandse wetenschappelijke vak- en beroepsvereniging voor gedragstherapeuten en cognitief therapeuten in Nederland. De VGCt werd opgericht in 1966, toen nog onder de naam Vereniging van Gedragstherapie. De vereniging telt ruim drieduizend leden.
• De Vlaamse Vereniging voor Gedragstherapie (VVGT), is kleiner van omvang en telt ruim vierhonderd leden. Ze kent een vergelijkbare doelstelling als de Nederlandse vereniging en werkt er nauw mee samen.
• Eabct (European Association of Behaviour and Cognitive Therapies) is de koepelvereniging van vrijwel alle Europese Verenigingen voor Cognitieve Gedragstherapie.
• ABCT (Association for Behavioral and Cognitive Therapies) is de Amerikaanse koepelvereniging.

Tijdschrift

• Gedragstherapie is het tijdschrift dat de grootste historische banden heeft met het behaviorisme. Zoals in het boek wordt aangegeven, is de huidige gedragstherapie vrijwel altijd gebaseerd op inzichten uit het behaviorisme en de cognitieve gedragstherapie.

Specifiek

• Leefstijl is een programma is een programma van sociaal-emotionele vaardigheden. Het omvat een scala van vaardigheden zoals kennismaken, luisteren, communiceren, zelfvertrouwen, gevoelens uiten, assertiviteit en weerbaarheid, conflicten oplossen, omgaan met groepsdruk, risico's inschatten en doelen stellen. Het programma wordt op scholen gegeven. Leefstijl biedt educatieve programma's en traint de opvoeders. Evaluatief onderzoek naar de effectiviteit van het programma heeft volgens het NJi (Nederlands Jeugdinstituut) niet plaats gevonden.
• Het VRIENDEN programma is een protocollair cognitief gedragstherapeutisch programma voor behandeling van kinderen en jongeren met angststoornissen. Het is gebaseerd op een Engelstalig internationaal programma (Friends). Het programma wordt in het buitenland al jarenlang ondersteund met wetenschappelijk onderzoek en kan volgens de makers als bewezen effectief gezien worden. In Nederland heeft volgens het NJi (Nederlands Jeugdinstituut) nog geen evaluatieonderzoek plaats gevonden. Het programma wordt over het algemeen in groepsverband gegeven en kan ook op scholen gebruikt worden als preventieprogramma van angst- en stemmingstoornissen.
• Sociale vaardigheidstrainingen zijn er in allerlei soorten en maten. Toegesneden op de specifiek kenmerken van de doelgroep. Een voorbeeld hiervan zijn de Liberman-modules. Dit zijn socialevaardigheidstrainingen gecombineerd met het verstrekken van informatie (psycho-educatie, zie hoofdstuk 5 en 6) voor mensen met schizofrenie.
• Het trainen van ouders hoe zij hun kinderen het beste kunnen opvoeden is ook een voorbeeld van een socialevaardigheidstraining. Parent Management Training Oregon. is een methode die aan de universiteit van Oregon in de Verenigde Staten is ontwikkeld om ouders van kinderen met gedragsproblemen van 4 tot 12 jaar oud te trainen in opvoedingsvaardigheden. PMTO is succesvol en bewezen effectief gebleken in de VS en wordt vanaf 2006 ook in Nederland geïmplementeerd en geëvalueerd.
• De in het hoofdstuk genoemde Multidimensional Treatment Foster Care, een methode waarbij delinquente jongeren worden opgevangen is speciale opvoedgezinnen (pleegzorg) wint in Nederland steeds meer terrein. Met de methode wordt succesvol door het Leger des Heils geëxperimenteerd.