6.2 Het appel van de ander: Emmanuel Levinas

Thema: helden en lafaards  

• 38 Temoins 
  Lucas Belvaux (2012). Waargebeurd. Ergens in een kille straat in het Franse Le Havre vindt een onbekende, jonge buurtbewoonster de dood. In de omliggende appartementen blijken er 38 getuigen te zijn van de moord maar niemand voelt zich aangesproken om in te grijpen of de politie te bellen. Ze ontkennen achteraf iets te hebben gezien.  Goed vergelijkbaar met het verhaal van Jean-Baptiste Clamens uit De val van Camus.
• Detachment
  Tony Kaye (2011). Met Adrien Brody. Hoever gaat de verantwoordelijkheid van docenten ten aanzien van hun leerlingen?  
• The Chosen Ones
  David Pablos (2015). Documentairefilm over jonge meisjes die gedwongen worden om  in een bordeel te werken. Iedereen weet ervan maar doet niets. Hebben de betalende klanten een verantwoordelijkheid?

6.2.1 Genietend zijn wij in de wereld

Thema: depressie

De onderstaande films geven je inzicht in wat het betekent om zo depressief te zijn dat je niet meer wilt leven.

• Moeders springen niet van flats
  Elina Lindemans (2012). Aangrijpende documentaire over de zelfmoord van de moeder van de regisseur. 
• Antonie Kamerling: De dood van een vage prins 
  Coen Verbraak (2015).  Over de depressie en de zelfmoord van Antonie Kamerling.   
• Breaking the Waves 
  Lars von Trier (1996). Een jonge vrouw kan het niet aan als haar man voor zijn werk naar een booreiland moet en raakt in een depressie. 
• Antichrist
  Lars von Trier (2009). Terwijl een echtpaar de liefde bedrijft, valt hun kind uit het raam en sterft. De vrouw raakt in een zware depressie. De vrouw heeft een diepe maar onbestemde angst die verband lijkt te houden met het woud waar ze eerder aan een historisch onderzoek naar religieus gefundeerd geweld tegen vrouwen werkte. 

6.2.2 Geen schuld, toch verantwoordelijk

Thema: de gevolgen van miskenning en verwaarlozing 

• The Childhood of a Leader 
  Brady Corbet (2015). Waar onveilige hechting en verwaarlozing toe kan leiden. 
• De kinderen van de hondsberg
  Roel van Dalen (2011). Documentairefilm over kinderen met hechtingsstoornissen in pleeggezinnen.

6.3 Verschillende betekenissen van verantwoordelijkheid

Thema: verantwoordelijkheid als deugd

• Les Misérables 
  Tom Hooper (2013). Drama met Russel Crowe. Een man ontfermt zich over de dochter van een fabrieksarbeider. Wat maakt dat hij zich aangesproken voelt om dit te doen?
• Tashi and the Monk 
  John Burke en Andrew Hinton (2014). Een man sticht een gemeenschap voor verlaten kinderen met geen ander doel dan hen een goede jeugd te geven. Hebben we een verantwoordelijkheid jegens kinderen die verlaten zijn door hun ouders?
• Doubt
  John Patrick Shanley (2008). Met Meryl Streep en Phillip Seymour Hoffman. 1964, een rooms-katholieke school in de Bronx. Zuster Aloysius komt in een lastige situatie. Er zijn redenen om priester Flynn te verdenken van onzedelijk gedrag. Is het haar verantwoordelijkheid om de priester, die haar meerdere is, te confronteren met deze vermoedens?
• Return to Paradise
  Joseph Ruben (1998). Drie vrienden, Lewis, Sheriff en Tony, brengen een vakantie door in Maleisië en genieten van de vrouwen en drugs die ze ter beschikking hebben. Aan het einde van hun vakantie besluiten Tony en Sheriff terug te gaan. Maar Lewis wordt gearresteerd voor hashbezit en krijgt de doodstraf. Na twee jaar gaat zijn zus op zoek naar Sheriff en Tony om hen mee te nemen en te bekennen zodat hij niet de doodstraf krijgt. Wat zou jij doen? 
• Munich 
  Steven Spielberg (2005). Met Daniel Craig. Op historische feiten gebaseerde thriller. Na de moord op Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München krijgt een team Mossad-agenten de opdracht om daders en opdrachtgevers op te sporen en te vermoorden. Wat zou jij doen?
• Manderlay 
  Lars von Trier (2005). Een vrouw (Grace) trekt zich het lot van de slaven op de plantage aan. Waarom voelt juist zij zich aangesproken, maar neigen de anderen naar onverschilligheid? In hoeverre laat ze zich leiden door gevoelens van verantwoordelijkheid?

6.4.3 Is het erg als de vrije wil een illusie zou zijn? 

Thema: opzettelijke handelingen 

• Doodslag 
  Pieter Kuijpers (2012). Met Theo Maasen. Over een ambulancebroeder die een klap uitdeelt na getergd te zijn. Vrije wil of niet?
• Pulp Fiction
  Quentin Tarantino (1994). Met John Travolta. Drie verschillende verhalen in criminele kringen, die toch met elkaar te maken hebben. In deze film komt het verschil tussen doodslag en moord goed naar voren. 

Thema: handelingsbekwaam of niet?  

• Primal Fear
  Gregory Hoblit (1996). Thriller. Met Richard Gere en Edward Norton. Een jonge jongen vermoordt een bisschop. Is hij ontoerekeningsvatbaar? Deze film wordt ook besproken op de filmpagina bij paragraaf 7.4.4.
  Du forsvinder
  Peter Schonau Fog (2017).  Na de operatie voor een hersentumor is schooldirecteur Frederik (Kaas) nooit meer dezelfde. Maar is de verduistering van ruim een ton schoolgeld - gedaan toen de tumor nog niet ontdekt was - hem nu aan te rekenen of niet?
• TBS
  Pieter Kuijpers (2008). Met Theo Maassen. Johan zit vast in een tbs-kliniek voor de moord op zijn vader en zusje. Hij is dus gedeeltelijk handelingsonbekwaam verklaard, maar is dat terecht?
• The Iceman
  Ariel Vromen (2013). Gebaseerd op het verhaal van Richard Kuklinski, een huisvader die in het geheim voor de maffia werkte en meer dan 100 doden op zijn naam heeft. In hoeverre kunnen we Kuklinski volledig handelingsbekwaam verklaren, gezien zijn ervaringen in zijn jeugd? Bekijk ook de documentaire die over hem is gemaakt: Inside the Mind of a Mafia Hitman. Deze film wordt ook besproken op de filmpagina bij paragraaf 7.8.

6.5.2 Wanneer ben je niet verantwoordelijk? 

• Sophie’s Choice 
  Alan J. Pakula (1983). Een vrouw moet kiezen tussen haar dochter of haar zoon. Hoewel ze zelf de keuze maakt, kunnen we haar niet verantwoordelijk houden voor die keuze.

Thema: blinde gehoorzaamheid en groepsdruk 

In de onderstaande films wordt duidelijk hoe we er alles aan doen om bij de groep te horen, maar ook hoe gevaarlijk dat kan zijn.

• Das Experiment
  Oliver Hirschbiegel (2001). Een verfilming van het Stanford-gevangenisexperiment. 
• The Stanford Prison Experiment 
  Kyle Patrick Alvarez (2015). Meer recente Amerikaanse thriller over het experiment. 
• Die Welle 
  Dennis Gansel (2008). Een leraar voert een experiment uit om zijn studenten te laten ervaren hoe het is om onder een dictatuur te moeten leven. Maar het experiment loopt gruwelijk uit de hand. Deze films worden ook besproken op de filmpagina bij 9.3.1.

6.5.3 Het afschuiven van de verantwoordelijkheid

Thema: het afschuiven van verantwoordelijkheid

• A Few Good Men
  Rob Reiner (1992). Met Tom Cruise, Jack Nicholson en Demi Moore. Wie zijn allemaal verantwoordelijk voor de dood van de marinier? Deze film wordt ook besproken op de filmpagina bij paragraaf 3.6.
• Margin Call
  J.C. Chandor (2011). Met Kevin Spacey. Wie is nu verantwoordelijk voor de financiële crisis? De bankiers toch zeker niet?
• Hunger
  Steve McQueen(2008). Op historische feiten gebaseerd. Opgesloten IRA-activisten beginnen een hongerstaking om zo de status van politiek gevangene af te dwingen. De Britse premier Margaret Thatcher geeft geen duimbreed toe. Is het terecht dat ze geen verantwoordelijkheid wil nemen voor de hongerdood van de gevangenen?