Kwalificatiekader voor de opleidingen sociaal werk in Nederland

Noch voor de AD-opleidingen noch voor de masteropleidingen in Nederland zijn gemeenschappelijke opleidingskaders opgesteld. Voor deze opleidingen worden de Europese kwalificatiekaders gebruikt.

Mbo-opleidingen in Nederland maken gebruik van landelijke kwalificatiekaders, die zijn vastgelegd in kwalificatiedossiers en vastgesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een kwalificatiedossier niveau 4 bestaat uit (1) een basisdeel met generieke eisen (Nederlandse en Engelse taal, rekenen, loopbaan, burgerschap) en beroepsspecifieke eisen (vakkennis, vaardigheden en beroepshouding), (2) een profieldeel, en (3) een keuzedeel (verbredend of verdiepend) ten behoeve van doorstroom naar vervolgopleidingen.

De basisdelen van de kwalificatiedossiers bevatten twee gemeenschappelijke kerntaken. Voor de mbo-4-opleiding sociaal werk zijn dat: (1) werken aan de aanpak van sociale problematiek en (2) werken aan kwaliteit en deskundigheid (Sectorkamer zorg, welzijn en sport, 2015). Deze tweede kerntaak is opgenomen in de kwalificatiedossiers van alle drie de mbo-opleidingen: sociaal werk, pedagogisch werk en maatschappelijke zorg. Eén onderdeel van deze tweede kerntaak is gericht op professionalisering: het werken aan de eigen deskundigheid. De profieldelen hebben profielspecifieke kerntaken.

Voor de negentien bekostigde bacheloropleidingen is in 2017 een Landelijk Opleidingsdocument Sociaal Werk (LOD-SW) verschenen. Dit document ‘beschrijft de generieke kwalificaties en de generieke kennisbasis waarover iedere afgestudeerde bachelor van het opleidingsdomein sociaal werk beschikt’ (Landelijk Opleidingsdocument Sociaal Werk, 2017, p. 7). Het opleidingsdomein sociaal werk omvat de opleidingen social work en pedagogiek. (Bij enkele Nederlandse hogescholen is de opleiding pedagogiek meegegaan in de fusie tot social work, bij de meeste hogescholen bestaat de opleiding pedagogiek nog apart.) Het opleidingskader voor de bacheloropleidingen bevat drie kerntaken met tien bijbehorende gemeenschappelijke kwalificaties, een generieke kennisbasis en een aanvullende kennisbasis voor drie (afstudeer)profielen: zorg, jeugd (de opleiding pedagogiek omvat alleen dit profiel) en welzijn & samenleving. Verkort weergegeven zijn deze kerntaken en kwalificaties (LOD-SW, 2017, p. 19) te omschrijven als:

Kerntaak 1: Bevorderen van het sociaal functioneren van mensen en hun sociale context
1. Contact maken en signaleren
2. Bevorderen van sociaal functioneren van mensen en hun primaire leefomgeving
3. Bevorderen van sociaal functioneren van mensen en hun netwerken
4. Bevorderen van sociaal functioneren van mensen en hun gemeenschappen

Kerntaak 2: Versterken van de organisatorische verbanden waarbinnen sociaal werk plaatsvindt
5. Effectief, efficiënt en transparant omgaan met beschikbare middelen
6. Samenwerken
7. Ondernemend, strategisch en beleidsmatig werken

Kerntaak 3: Bevorderen van de eigen professionalisering en de ontwikkeling van het beroep
8. Reflecteren en ontwikkelen van eigen professionaliteit
9. Onderzoeken en de beroepspraktijk verbeteren
10. Ethische en kritische afwegingen maken