Tip om verder te lezen

Presentiebenadering

Bij de contact leggen en contact houden met dak- en thuislozen is het van belang om – op informele en ongedwongen wijze – aansluiting te zoeken bij hun leef- en ervaringswereld en om een samenwerkingsrelatie met hen aan te gaan. Een methodisch aangrijpingspunt daarvoor is de presentiebenadering. De presentiebenadering is ontleend aan de praktijktheorie, die is beschreven in Een theorie van de presentie van Andries Baart (2001). Dit boek is een verslag van een onderzoek waarbij Baart nauwgezet de beroepspraktijk heeft bestudeerd van wijkpastores die intensief meeleven met bewoners in achterstandsbuurten, van wie velen in armoede leven. Baart onderzocht de werkprincipes die ten grondslag liggen aan dit pastorale werk. Deze werkprincipes vormen de basis van de presentiebenadering.

Uitgangspunt van de presentiebenadering van Baart is de constatering dat cliënten (onder wie dak- en thuislozen) niet op zoek zijn naar meer methodische instrumenten, meer geld, meer hulp of naar het laten verdwijnen van hun problemen, maar naar iets wat veel zachter en ongrijpbaarder is. Ze zijn vooral op zoek naar:

• Aandacht en betrokkenheid (tegenover desinteresse of afwijzing);
• Het hervinden van zelfwaardering (tegenover sociaal-maatschappelijke overbodigheid);
• Gehoor vinden voor hun verhalen (tegenover ‘niemand zijn’);
• Iemand die hen aanraakt (tegenover personen die hen ontwijken);
• Iemand bij wie ze meetellen (tegenover personen die onverschillig reageren);
• Iemand die door afwijkingen ‘heen kijkt’ (tegenover ‘normaal zijn’ als voorwaarde stellen voor contact);
• Iemand die een duurzame betrekking aangaat (tegenover een korte, resultaatgerichte betrekking).

De aandachtige betrokkenheid die de presentiebenadering voorstaat, betekent dat een werker de tijd kan nemen voor een dak- en thuisloze of een andere burger, en zich niet laat overheersen door zijn volle agenda of zijn productiecijfers. Het vraagt veeleer om een houding waarbij vooringenomenheid het uitzicht niet wegneemt en onverschilligheid, noch routine de overhand krijgt. Onbevooroordeeld zijn betekent dat de werker in het contact oprecht geïnteresseerd is in de ander, en zijn verhaal wil horen: een verhaal dat over meer gaat dan over het (financiële) probleem alleen. Ondanks dat problemen oplossen in de presentiebenadering niet op de voorgrond staat, benadrukt Baart dat er wel degelijk problemen mee worden opgelost of minstens worden aangepakt en wat verzacht (Baart, 2001).

Beeldmateriaal: dit YouTubefilmpje – waarin Andries Baart in 10 minuten de essentie toelicht – biedt een kennismaking met de presentiebenadering.