20 Taalwetenschappelijke perspectieven in de les

Anna Kaal, Sterre Leufkens & Jacomine Nortier

   
Verwerken en toepassen in de praktijk

• Multimodaliteit: intonatie en toneelstukken
• Attitudes en vooroordelen over taal in het nieuws
• Taal en macht: politici aan het woord

 
Verwijzingen uit het boek

• In paragraaf 20.2 (in het kader ‘Perspectieven op taal met metaforen’) wordt verwezen naar een opdracht waarin je aan de hand van metaforen (metaphor elicitation) met je leerlingen in gesprek kunt gaan over taal. Ze worden uitgenodigd uit te leggen wat taal is en welke verschillende aspecten er aan taal kleven, krijgen hierdoor een breder beeld van taal, kunnen het vak dat ze volgen in dit perspectief plaatsen en raken (hopelijk) gemotiveerd voor het bestuderen van en leren over taal. Jij kunt deze opdracht ook met je eigen sectie/taalsecties uitvoeren. De opdracht (met powerpoint en werkblad) is te downloaden op het online platform Taalwijs.nu.
   
• Aan het eind van het hoofdstuk wordt gesproken over TED-talks over taal die de moeite waard zijn om te bekijken:
  • Bijvoorbeeld: Suzanne Talhouk die, in het Arabisch (met ondertiteling) betoogt dat het belangrijk is van je eigen taal te houden (‘Don’t kill your language’).
  • Of: taalkundige Lera Boroditsky over ‘How languages shape the way we think’. Ze gaat hier in op hoe je door het spreken van een andere taal een andere blik op de wereld kunt krijgen.
  • Of: taalkundige John McWhorter over ‘4 reasons to learn a new language’.

 
Verder lezen

• In paragraaf 20.3 staan de thema’s multimodaliteit en taalvariatie centraal. Gebarentaal is een mooi voorbeeld van beide thema’s. Er bestaan over de hele wereld zo’n 130 unieke gebarentalen die, net als gesproken talen, landelijke, maar ook regionale varianten kennen (zie voor Nederlandse varianten bijvoorbeeld het Corpus Nederlandse Gebarentaal):
  • Om leerlingen meer inzicht te geven in gebarentaal is het de moeite waard om de documentaire Doof kind (2017) te bekijken, waarin je via Tobias, die doof werd geboren, een inkijk krijgt in de dovencultuur.
  • Ook de aflevering De doven van De Hokjesman (2018) is de moeite waard.
  • Op de website www.gebarencentrum.nl is allerlei achtergrond over gebaren te vinden, van etymologie van gebaren tot het Wilhelmus in Nederlandse gebarentaal. Ook is er elke week een nieuw ‘gebaar van de week’ te bekijken.
  • In deze video geeft hoogleraar Nederlandse gebarentaal Onno Crasborn college over iconiciteit (de relatie tussen vorm en betekenis) in gebarentaal.
  • Op www.spreadthesign.com heb je de mogelijkheid om woorden en zinnen vertaald te zien in verschillende gebarentalen van over de hele wereld (bijvoorbeeld: ‘How are you?’). Leerlingen kunnen deze bekijken en met elkaar bespreken wat opvalt en wat mogelijke redenen zijn voor de verschillen.
     
• De website www.profielwerkstuktaalkunde.nl is een inspiratieplatform voor leerlingen om een profielwerkstuk over een taalkundig onderwerp te schrijven.
   
• Er is veel geschreven over het taalgebruik van politici. Kijk bijvoorbeeld eens in het proefschrift van Maarten van Leeuwen, getiteld Stijl en politiek: Een taalkundig-stilistische benadering van Nederlandse parlementaire toespraken (2015) waarin hij het taalgebruik van onder andere Wilders, Pechtold en Vogelaar onder de loep neemt. Een andere interessante bron is dit artikel in het Stanford Report (2011), gebaseerd op onderzoek van Thibodeau & Boroditsky (2011) over het effect van framing door taalgebruik op reacties van mensen op een maatschappelijk probleem. Zie voor het onderzoeksartikel: Thibodeau, P.H. & Boroditsky, L. (2011). Metaphors We Think With: The Role of Metaphor in Reasoning. PLoS ONE, 6(2), e16782.